دانشجوی دکتری حقوق عمومی آکادمی حقوق و علوم سیاسی دوشنبه- تاجیکستان
چکیده
آزادی، از دیرباز به صورت مقولهای بحثانگیز مطرح بوده است؛ لذا در دورهی معاصر و در میان تمامی ملل نیز از ارزش و جایگاه به خصوصی برخوردار میباشد. ((آزادی)) یعنی این که انسان، قادر باشد بدون برخورد با مانع، کاری را که میخواهد انتخاب کند و یا به انجام رساند.(( آزادی عقیده و وجدان))، در شمار آزادیهای فردی دانسته شده و از مهمترین مباحث حقوق فردی محسوب میگردد.(( عقیده)) به معنی(( هر چیزی است که شخص بدان اعتقاد و باور و یقین دارد و یابه آن گرویده باشد)).(( آزادی عقیده)) به معنای(( آزادی انسان در انتخاب عقیده و عدموجود اجبار و آزار بر پذیرش یا ترک عقیدهای بودهو بر نفی اجبار و تعقیب عقیدتی تأکید دارد)). مفهوم عقیده و اعتقاد، گستردهتر از واژهی مذهب میباشد و حق آزادی عقیده در کنار واژه مذهب، در اکثر اسناد بینالمللی حقوق بشری گنجانده شده است. به این ترتیب باید گفت که(( ممنوعیت تبعیض براساس عقیده)) و(( آزادی در انتخاب دین و آزادی در تعالیم دین)) و همچنین(( وجدان و آزادی وجدان)) نیز پیوسته مورد توجه اسناد بینالمللی و حقوقدانان داخلی و خارجی بوده است.(( وجدان)) به معنای(( درک و آگاهی انسان از نفس و حیات خویش)) و (( آزادی وجدان)) به معنای(( آزادی اندیشه، اعتقاد و مذهب)) است.(( آزادی عقیده در تفکر غرب و اسلام)) نیز مورد عنایت بوده است. در تفکر غرب، شخصی بودن عقیده، نسبیّتگرایی اعتقادی، رجحان انسان از عقیده و انفکاک حقوق از اعتقادت در مرکز توجه است؛ ولی در تفکر اسلام، اعتقاد و ایمان، از امور قلبی بوده، استدلال خود را بر نفی اجبار و اکراه در پذیرش دین بنا نموده و طرفدار منطق، برهان و عقلانیت است و از مواجهه با منطق به هیچ وجه، واهمه ای ندارد. آنگونه که در آیات متعددی در قرآن، مردم را به تفکر، تعقل و تذکر دعوت میکند و یا خدا از پیامبر خود میخواهد که برای اثبات حق یا ابطال باطل، حجت و دلیل بیاورد.(( آزادیهای مرتبط با آزادی عقیده و وجدان)) نیز، بدین شرحاند:(( آزادی بیان، آزادی عمل به عقیده، آزادی در تغییر عقیده، آزادی فکر و اندیشه)).